Uzmanlara göre çinko, vücudun çok fazla miktarda kullandığı ve ihtiyaç duyduğu minerallerden biri. Demirden sonra vücutta en fazla bulunan eser element ve tüm hücrelerin yapısında yer alır.
Bu mineralin vücuda tepeden tırnağa yararı olduğuna dikkat çeken İç Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Osman Erk, ‘‘Her yaşta görülebilen çinko eksikliği, ileri seviyeye geldiğinde farklı sağlık problemlerinin ortaya çıkmasına neden olabilir. Dolayısıyla gün içinde beslenmeyle alınması önemli’’ dedi ve bu mineralin faydalarını ve hangi besinlerden alınabileceğini şöyle sıraladı:
BAĞIŞIKLIĞIN BEKÇİSİDİR
Çinko bağışıklık sistemini güçlendiren önemli minerallerden biridir. Bağışıklık hücrelerinin üretiminde ve işlevlerinde kritik rol oynar.
Özellikle doğal öldürücü hücreler ve T hücreleri gibi bağışıklık sistemi hücrelerinin aktivitesini artırarak enfeksiyonlara karşı vücut savunmasını güçlendirir.
Bu mineral, viral etkenlere bağlı nezle, grip gibi üst solunum yolu enfeksiyonu hastalıklarının süresini kısaltıp, alt solunum yolu yani zatürre görülme sıklığını azaltır.
Çinko bakımından zengin gıdaları tüketenlerin bağışıklık sistemlerinin güçlendiği; enfeksiyonlara ve kansere karşı daha dirençli oldukları bilinmektedir. Çinkonun, birkaç sene önce ortaya çıkan ve tüm dünyayı büyük etkisi altına alan Covid-19’da RNA’nın çoğalma mekanizmasını bozarak etki gösterdiği unutulmamalıdır. Özetle sürekli çinko eksikliği bulunan kişilerde enfeksiyon sıklığı daha fazladır ve enfeksiyonlar daha ağır seyreder.
Hücreleri Geliştirir
Çinko, protein sentezi, hücresel büyüme ve bölünme gibi temel metabolik süreçlerde önemli rol oynar. Hücrelerin yapısal ve fonksiyonel bütünlüğü için kritik öneme sahiptir. Aynı zamanda DNA sentezinde de gereklidir.
PROSTATA İYİ GELİR
Çinko, ağır metallerden kadmiyumun vücuttaki olumsuz etkilerini ortadan kaldıran en önemli mineraldir. Kadmiyum bilindiği gibi DNA hasarı yapar, daha çok prostat dokusunda birikir ve prostat kanserinin önemli nedenlerinden biridir. Dolayısıyla prostatın normal fonksiyonlarını desteklemeye yardımcı olabilir.
Ayrıca, prostat bezinin enfeksiyonlara karşı korunmasına yardımcı olabilir. Erkekler için çinko alımının bir diğer önemli sebebi daha var. O da testosteron hormonunun üretiminin vücutta çinko miktarı ile bağlantılı olmasıdır. Özellikle 40 yaş üstündeki erkeklere; çinko seviyelerini korumaları için çinko yönünden zengin beslenmeleri, gerekirse doktor önerisiyle takviye almaları önerilir.
YARALARI İYİLEŞTİRİR
Deri ve mukozalarda hücre yenilenmesini ve yara iyileşmesini destekler. Bu nedenle, cilt yaraları veya yanıkların tedavisinde kullanımı yaygındır.
GÜÇLÜ BİR ANTİOKSİDANDIR
Çinko, vücutta antioksidan enzimlerin aktivitesini artırarak serbest radikallerin (hücreleri hızla paslandırıp, yaşlandıran kötü moleküller) neden olduğu hücresel hasarı azaltır. Bu özelliği sayesinde genel sağlığı koruyabilir ve yaşlanma sürecini yavaşlatabilir. Antioksidan gücüyle ayrıca gözde makula ismi verilen bölgenin bozulmasıyla karakterize bir retina hastalığı olan makula dejenerasyonu ve katarakt gelişim sıklığını da azaltır.
MENOPOZUN ETKİLERİNİ HAFİFLETİR
Kadınlarda da yaşla birlikte çinko eksikliği artar. Menopozda görülen ruh hali değişiklikleri, sıcak basmaları, cilt problemleri, dengesiz kilo alma, saç sağlığının bozulması ve dökülmesi gibi semptomların en aza indirilmesinde çinkonun rolü büyüktür. Aynı zamanda kadınlarda osteoporoza karşı çinko alımı önemlidir.
BİLİŞSEL SAĞLIĞI DESTEKLER
Sinir hücrelerinin arasındaki iletişimi düzenleyen nörotransmitterlerin (kimyasal haberciler) yapımında ve salınmasında rol oynar. Bu, sinir iletimi ve beyin fonksiyonları için kritiktir.
Yaşlılıkta çinko eksikliği, bilişsel gerileme ve nörodejeneratif hastalık riski ile ilişkilendirilebilir.
Bazı araştırmalar, çinko seviyelerinin düşük olduğu kişilerde depresyon ve anksiyete riskinin yüksek olduğunu göstermiştir.
DOĞAL KAYNAKLARI
Kırmızı et, tavuk eti ve balık gibi hayvansal gıdalar çinko bakımından zengindir ve bu gıdalardaki çinkonun emilimi oldukça iyidir.
Yulaf, kinoa gibi tam tahıllar, bezelye, susam, kabak çekirdeği, sarımsak, karaciğer, yumurta sarısı, peynir, yoğurt, mantar, kuşkonmaz gibi besinler çinkodan zengin bitkisel gıdalardır. Anne sütü ve inek sütü çinkodan fakirdir. Tahıllar işlenerek un haline getirildiğinde çinko miktarı azalır.
Alkol kullanan kişilerde çinko eksikliği sıktır.
Doktora danışılmalı
Araştırmalara göre bir günde alınması gereken çinko miktarı; erkeklerde 10 mg ve kadınlarda 8 mg olduğu belirtilmiştir.
Yapılan son araştırmalara göre bu miktarların 2-3 katına çıkılabileceği söylenmektedir.
Çinko yönünden zengin besinlerle günlük ihtiyaç karşılanabilir. Ancak bilinçsizce takviye kullanılması ve çinkonun belirtilen miktarlardan çok daha fazla alınması durumunda (150-200mg gibi) tam tersi etki göstererek bağışıklık sistemini baskılayacağı bilinmektedir.
Fazla miktardaki çinko beyin hücreleri içerisinde alzheimer hastalığına neden olan amiloid plaklarının oluşumunu da hızlandırır. Dolayısıyla doktora danışılmadan takviye alınmamalıdır.
BÜYÜME VE GELİŞMEDE ETKİLİDİR
Çocuklarda büyüme ve gelişme geriliği, çinko eksikliğinin en önemli belirtilerindendir.
Hücre bölünmesi için gerekli olan çinko, hücre bölünmesinin hormonal regülasyonu için de önemlidir. Özellikle büyüme hormonu ve IGF-l (Insulin-like growth factor l) çinko düzeyinden etkilenir.
